Bir yapı proteini olan gluten birçok farklı tahılda bulunmaktadır. Çölyak hastalığı da bağışıklık sistemini ilgilendiren ve Turkiye’de görülme oranı yaklaşık olarak %1 olan bir hastalıktır. Bu hastalığa sahip olan kişiler gluten içermeyen yiyecekler tercih etmelidir. Başta çölyak hastalığı olanlar olmak üzere, sindirim sorunları yaşayanlar, migreni olan kişiler, demir eksikliği anemisi olan kişiler ve kas eklem ağrısı yaşayan kişiler glutensiz yiyecek tüketmelidir. Eğer glutenli yiyecekler tüketirler ise ciddi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. İlk zamanlarda glutensiz gıdalar tüketmekde zorluk çekilebilir. Fakat kişiler daha sonra bu duruma alışacaklardır.
Gluten hassasiyetinin belirtileri nelerdir?
Gluten hassasiyeti belirtileri arasında yorgunluk, depresyon, karın ağrısı, kabızlık veya ishal, sürekli kötü kokulu dışkı yapma, bulantı, kusma, kaşıntı, kızarıklık, burun akıntısı, nefes almada güçlük çekmek ve sebepsiz yere baş ağrımasıdır.
Gluten hassasiyetine sahip olan kişiler beslenmelerine çok dikkat etmelidir. Gluten içermeyen besinleri tüketmelidir. Aynı zamanda yiyecek seçimlerinde organik besinler seçmelidir. Gluten hassasiyetine sahip kişiler kendilerine glutensiz yiyecek listesi hazırlayarak, bu listeye uymalıdır.
Glutensiz yiyecek listesi
- Saf zeytin yağı
- Susam yağı
- Hindistan cevizi yağı
- Otla beslenen hayvanların iç yağı
- Pastörize veya organik tam yağ
- Badem sütü
- Avokado
- Ay çiçeği tohumu
- Susam tohumu
- Ceviz ve ceviz yağı
Glutensiz besin önerileri
Yumurta, balık (tüm balık ürünleri), otla beslenen hayvanların etleri, kabuklular protein olarak tüketilebilir. Sebze tüketimi de oldukça önemlidir. Yeşil yapraklılar, pazı, soğan, karnıbahar, mantar, lahana, brokoli, ıspanak, yeşil sebzeler, arpacık, zencefil, maydanoz, enginar tüketilebilir. Düşük şeker olan meyvelerden avokado, kırmızıbiber, salatalık, karpuz, kivi, mango, klementine mandalinası, nar, kavun, domates, patlıcan, limon ve balkabağı ölçülü şekilde yenilebilir. Gluten içermeyen tahıllardan amarant, karabuğday, pirinç, darı, kinoa, sorgum ve teff tüketilebilir. Fasulye, mercimek, bezelye, havuç ve kavza kökü olan baklagiller tüketilebilir. Şeker içeren meyveler de dikkat edildiği gibi baklagilleri tüketirken de oldukça dikkatli olunmalı ve ölçülü tüketilmelidir.
Ekmek alışkanlığı olanlar da glutensiz un tercih etmelidir. Tercih edilen glutensiz un çeşitleri; hindistan cevizi unu, badem unu, fındık unu ve esmer pirinç unudur. Ayrıca simit, makarna, kurabiye, kek, kraker ve hamur işleri gluten içerdiği için tüketilmemelidir. Gluten buğday, arpa, çavdar ve bira mayasında büyük oranlarda bulunmaktadır. Bu sebeple bu yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Krema içeren çorbalar, soya sosu, Çin mutfağı yemekleri, bazı dondurmalar, bazı vitaminler, şekerlemeler de gluten içermektedir. Bu sebep ile bu besinler de uzak durulması gereken besinler arasında bulunur. Dikkatli kullanıldığı takdirde otlar, baharatlar ve çeşniler serbest kullanılabilir. Fakat acı sos ve ketçap gluten içermektedir. Bu sebep ile glutensiz yiyecek listesi içerisine girmez. Hardal, salsa, tapenade, yaban turbu ise gluten içermez. Bu besinler rahatlıkla tüketilebilir.
Dikkat edilmesi gereken besinler
İnek sütü ve inek kaymağı kullanımında oldukça dikkatli olunmalıdır. Diğer bir dikkatli tüketilmesi gereken şaraptır. Maksimum olarak günde 1 kadeh kırmızı şarap önerilir. Çikolata tüketirken de %70 ve üzerindeki kakao oranındaki bitter çikolata grubundaki çikolatalar tercih edilir. Süzme yoğurt, peynir ve kefir kullanımında da dikkatli olunur. Mayonez, cips, şarküteri de bulunan etler, hazır yemekler, çaylar ve işlenmiş olan paketli gıdalar da mutlaka gluten olup olmadığı kontrol edilmeli, kontrol edildikten sonra tüketilmelidir.
Gizli gluten içeren besinler nelerdir?
Bazı besinler özünde gluten barındırmasa bile, son ürün olarak alındığında içinde gluten bulunabilir. Bu durum bazılarını hiç etkilemezken, bazılarını oldukça fazla etkiler. Bu riskin olduğu besin grupları ise şu şekildedir; yulaf ürünleri, diğer pastane ve fırın ürünleri, pizzalar, salata sosları, şekerlemeler, soya ürünleri ve sosları, patates kızartmalarıdır. Bu ürünler tüketilirken üzerlerinde glutensiz etiketi aranmalıdır. Araştırılıp, tüketilmelidir.
Glutensiz beslenme doğru kişilerde doğru bir şekilde uygulandığı zaman oldukça fazla fayda sağlamaktadır. Gluten kısıtlaması medikal amaçlar için de kullanılabilir. Glutensiz besinleri bilmek ve gizli gluten içeren besinleri öğrenmek de bu konuda oldukça önem taşımaktadır. Kısacası, glutensiz diyet uygulanırken yağ oranı düşük olan proteinler, meyve ve sebzeli gıdalar alınmalıdır. Bunların yanında günlük olarak egzersiz yapmak da glutensiz beslenmenin desteklenmesine yardımcı olur. Yenilen yiyecekler güzel bir şekilde araştırıldıktan sonra tüketilmelidir.